حرکت نسبی سطوح در تماس با هم فارغ از جنس سطوح، موجب ایجاد اصطکاک و خوردگی سطوح و مشکلات عدیده متفاوتی می گردد. لایه نازکی از روانکار با قرار گرفتن در میان سطوح اصطکاک را کاهش داده و حرکت را تسهیل می نماید.

مفهوم روانکار به دورانی که بشر شروع به استفاده از ابزار نمود باز می گردد. مصریان باستان از روغن زیتون برای جابجایی سنگ های وزین در بناهای عظیم خود جهت روانکاری استفاده می نمودند. استفاده از روانکارهای گیاهی و حیوانی با اهداف زیادی همچون جلوگیری از اصطکاک، سایش سطوح، کاهش حرارت تولیدی صورت می گرفت.

روانکارهای نخستین، روغن های گیاهی و روغن های حیوانی

در هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح نقش روانکارها با اختراع چرخ و ارابه ها بسیار مهم و حیاتی گردد چرا که محورهای چرخ های  ارابه پس از مدتی بر اثر اصطکاک و حرارت نیم سوز می شدند.

ابتدا سعی در استفاده از آب جهت خنک نمودن محورها و جلوگیری از فرسایش صورت پذیرفت.  درنهایت تلاش مصریان باستان منجر به استفاده از روغن زیتون و چربی های گیاهی گردید.

در قرون وسطی که استفاده از ماشین های پیچیده آهنی و مسی فراوان گردید مواد روانکاری مختلفی مثل روغن نهنگ، روغن بادام، روغن انگور و سایر روغن های حیوانی ظاهر گردیدند. روغن های گیاهی و حیوانی به دلیل مقاومت پایین سریعا تجزیه و فاسد می شدند.

در دوران مذکور ایجاد و جایگزین یک نوع روانکار براساس تجربه مصرف روغن ها بوده است تا براساس تحلیل های علمی.

روانکار با پایه نفت خام

با آغاز فعالیت اولین چاه استخراج نفت مدرن در قرن نوزدهم میلادی در پنسیلوانیای آمریکا و توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم، روانکارهای با پایه نفت خام جایگزین روانکارهای گیاهی گردید. تا قرن نوزدهم میلادی از روغن نهنگ برای ماشین های بافندگی صنایع نساجی استفاده می شد که با اختلاط روانکار با روغن های فرآوری از نفت خام عمر ماشین های بافندگی به بیش از یک دهه افزایش داد. روغن های نفتی به سرعت برتری خویش را نسبت به روغن های گیاهی و حیوانی بر همگان آشکار نمودند.

در نیمه اول قرن بیستم میلادی با گسترش روزافزون صنایع و آغاز جنگ های جهانی اول و دوم، نیاز به روغن های با کیفیت بالاتر بیشتر گردید. استفاده از اتومبیل ها، هواپیما ها، لوکوموتیوهای دیزلی و کشتی ها به سرعت گسترش یافت همین امر موجب گردید برای افزایش کارایی روانکارها به آنها ادتیوها و افزودنی هایی برای جلوگیری از اکسیداسیون و خوردگی افزوده گردد.

در پرواز هواپیماهای جت دما تا پنجاه درجه زیر صفر می رسید بنابراین تولید روغن های چند منظوره و سنتزی آغاز گردید.

همگام با پیشرفت صنایع نیاز به روغن های با کیفیت بالاتر بیشتر شد. در ابتدا سعی گردید با تصفیه بهتر روغن و افزودن مواد افزودنی با کیفیت بالاتر، روانکارها و روغن موتورهای با طول عمر بالا تولید شود ولی باز با افزایش نیازهای زندگی و پیشرفت روزافزون علم و دستیابی بشر به تکنولوژی های جدید و تسخیر فضا نیاز به تولید روانکارهای متعدد گردید. فرمولاسیون و ساخت روغن های مصنوعی که قادر به فعالیت در محیط های پیچیده و سختی همچون فشار و درجه حرارت بالا گسترش یافت. با ظهور صنعت هسته ای نیاز به روانکارهای جدیدی برای استفاده در ماشین آلات صنایع هسته ای احساس گردید.

روغن موتور و روانکارهای امروزی وظیفه محافظت از بخش های متحرک ماشین ها را بر عهده دارند. اصطکاک و سایش و خوردگی و زنگ زدگی سطوح را نیز کاهش می دهند. همچنین خنک کاری و حذف زباله از دیگر ویژگی های مهم یک روانکار مدرن می باشد.

با توجه به تغییر شرایط عملیاتی روانکارها، راه طولانی در پیش روی مهندسین و تولید کننده روغن موتور و روانکارهای صنعتی و خودرویی قرار دارد.